تأثیرات هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری
اگر اهل تکنولوژی و خواندن اخبار باشید، احتمالاً با واژه هوش مصنوعی آشنایی دارید. هوش مصنوعی پدیده‌ای است که قابلیت ایجاد تغییر و بهبود در فرآیندها را دارد و از این جهت، بر بسیاری از جنبه‌های زندگی ما تأثیرگذار است. یکی از بخش هایی که به شدت تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گرفته است، مقوله آموزش و یادگیری است. البته باید اشاره کنیم که این تکنولوژی نیز مانند سایر پیشرفت‌‌های علمی دارای ویژگی‌‌های مثبت و منفی است که با رعایت تعادل در آن، میتوان از آن به بهترین نحو استفاده کرد. در این مقاله تاثیرات هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری و مهم‌ترین مزایای آن را همراه با مثال‌هایی جالب و کاربردی برای مخاطبان عزیز هایتاکی آماده کرده‌ایم.
در ادامه می‌خوانید:
- هوش مصنوعی چیست؟
- کاربردهای AI
- اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری
- مزایای استفاده از هوش مصنوعی در آموزش
- ابزارهای آموزشی هوش مصنوعی
- معضلات اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری
- هوش مصنوعی در زمان کرونا
- سؤالات متداول
- سخن پایانی
هوش مصنوعی چیست؟
یکی از کلماتی که در زندگی امروزی به وفور می‌شنویم، هوش مصنوعی یا همان AI (Artificial Intelligence) است. ممکن است حین صحبت در خصوص هوش مصنوعی با جملاتی نظیر اینکه، این پدیده به بیکاری انسان‌ها منجر خواهد شد، روبه‌رو شده باشید. اما واقعاً هوش مصنوعی چیست؟ و چه تأثیراتی بر جنبه های گوناگون زندگی ما از جمله آموزش و پرورش دارد؟ بیایید ابتدا هوش مصنوعی را معنا کنیم.
هوش مصنوعی به معنای چیزی ساختگی است که قدرت تفکر و تصمیم‌گیری دارد. این هوش نیز مانند هوش طبیعی به آموزش و یادگیری احتیاج دارد. به عنوان مثال، همان طور که شما برای حل یک مسئله ریاضی به آموختن فرمول‌ها احتیاج دارید. هوش مصنوعی هم برای حل مسائل مختلف از تجربه‌ها و داده‌های قبلی استفاده می‌کند. بدین ترتیب هوش مصنوعی را میتوان یک عقل کلِ همه چیز تمام در نظر آورد. چراکه بر خلاف انسان، این امکان را دارد که انواع و اقسام اطلاعات و داده‌های مختلف و بعضا متضاد را در خود جای دهد و با آنالیز آنها دست به تصمیم گیری و انتخاب بزند.
تاریخچه هوش مصنوعی
اگر بخواهیم تاریخچه هوش مصنوعی را مرور کنیم، احتمالاً باید به سال ۱۷۷۰ بازگردیم. زمانی که یک مهندس شطرنج باز نانبغه به نام ولفگانگ فان کمپلن، ماشینی را برای انجام بازی شطرنج اختراع کرد که می‌توانست با توجه به شرایط بازی و نحوه چیدمان مهره‌ها، مانند یک انسان بدون راهنمایی هیچ فرد دیگری، به تنهایی دست به انتخاب بزند و با اهرم‌هایی که آقای کمپلن طراحی کرده بود، مهره‌ها را جا به جا کند. از همان زمان بود که موضوع هوش مصنوعی در جهان ما کلید خورد، و از آن زمان تاکنون ذهن های زیادی را به خود مشغول داشته است.
اما واژه هوش مصنوعی برای اولین بار در سال ۱۹۵۶ توسط آقای مک کارتی، دانشمند آمریکایی در کنفرانس دارتموث بیان شد و همین امر، موجی از تحقیقات و پژوهش‌ها در خصوص این پدیده را به همراه آورد. به طوری که سالیان ۱۹۵۶ تا ۱۹۷۴ را در زمره سال‌هایی طلایی برای هوش مصنوعی به شمار می‌آورند.
کاربردهای AI
همان‌طور که می‌دانید هوش مصنوعی تحولات زیادی در زندگی افراد و حتی سازوکارهای مختلف اجتماعی پدید آورده است. برخی تصور می‌کنند که کاربردهای هوش مصنوعی تنها متعلق به دنیای کامپیوتری است، اما این پدیده تنها منحصر به دنیا کامپیوترها نیست و از آن میتوان در حوزههای مختلفی از جمله موارد زیر استفاده کرد:
- آموزش و یادگیری
- کشاورزی
- طراحی لباس
- آهنگ‌سازی
- تصویرسازی
- تولید محتوا
- دندان‌پزشکی
- روانشناسی
- معاملات الگوریتمی
- هوافضا
- و …
اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری
در سالهای اخیر، ترکیب فناوری‌ها و شیوه‌های مدرن در سیستم‌های سنتی آموزشی، به منظور بهبود تجربه پرورش و یادگیری با رشد فزاینده‌ای همراه بوده است. هوش مصنوعی پتانسیل ارائه طیف گسترده‌ای از انواع آموزش را دارد. در این راستا میتوان به سیستم‌های مدیریت یادگیری، گیمیفیکیشن، یادگیری با کمک ویدئو و واقعیت مجازی، به عنوان نمونه‌هایی اشاره کرد که سطح تعامل با دانش‌آموز و حتی برنامه‌ریزی‌های آموزشی را بهبود بخشیده‌اند.
بیشتر بخوانید:
هوش مصنوعی (AI) این پتانسیل را دارد که طرز تفکر ما در مورد آموزش را متحول کند. الگوریتم‌های یادگیری شخصی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، ابزارها و فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به بهبود تجربه یادگیری برای دانش‌آموزان کمک می‌کنند. این ابزارها میتوانند تجربه یادگیری را برای دانش‌آموزان به روش‌های مختلفی افزایش دهند. برای مثال، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده میتوانند یادگیری را تعاملی‌تر و همه‌جانبه‌تر کنند، بنابراین از اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری غافل نشوید.
مزایای استفاده از هوش مصنوعی در آموزش و یادگیری
در ادامه به برخی از مهم ترین مزایای استفاده از هوش مصنوعی در صنعت آموزش خواهیم پرداخت.
۱- شخصی‌سازی یادگیری
یکی از مهم‌ترین مزایای هوش مصنوعی در صنعت آموزش، توانایی این پدیده در شخصی کردن تجربه یادگیری هر دانش‌آموز است. با استفاده از هوش مصنوعی، مربیان میتوانند از عملکرد دانش‌آموز و داده‌های دریافتی، برای ایجاد طرح درس‌‌های سفارشی استفاده کنند. همچنین ارزیابی‌ها با توجه به نقاط قوت و ضعف منحصربه‌فرد هر دانش‌آموز هماهنگ شده و بازخورد اعلام میشود. این موضوع میتواند مشارکت و انگیزه دانش‌آموزان را بهبود بخشیده و در نهایت منجر به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود.
بیشتر بخوانید:
- هوش مصنوعی و تدریس: آیا هوش مصنوعی جایگزین معلمان می شود؟!
- از دست ندادن انگیزه در زمان یادگیری زبان | چگونه انگیزه مان را حفظ کنیم؟
۲- افزایش سرعت اساتید
هوش مصنوعی میتواند وظایف اداری مانند نمره دهی را خودکار کرده و زمان را برای مربیان آزاد کند تا فراغ بال بتوانند روی دیگر جنبه‌های مهم تدریس تمرکز کنند. در صورتی که مربیان زمان آزاد بیشتری داشته باشند، دغدغه‌‌های آنها کاهش می‌یابد و میتوانند کیفیت تدریس خود را نیز افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی و روش های جدید آموزش زبان های خارجی
۳- یادگیری آنلاین
با کمک هوش مصنوعی میتوان با نشستن در هر نقطه از کره زمین به آموزش دسترسی داشت. برای دانش‌آموزانی که نمی‌توانند در کلاس‌های حضوری شرکت کنند، هوش مصنوعی یک پدیده نجات بخش به حساب می‌آید. از آنجایی که دادهها با تعداد زیادی از دانش آموزان به اشتراک گذاشته میشود، هر کدام از دانش‌آموزان با استفاده از هوش مصنوعی میتوانند با سایر مربیان و حتی دیگر دانش‌آموزان در ارتباط باشند.
بیشتر بخوانید: معلم زبان آنلاین بهتر است یا حضوری؟
۴- دسترسی ۲۴ ساعته پشتیبانی
تا پیش از رشد تکنولوژی و گسترده شدن هوش مصنوعی، دانش‌آموزان در روش سنتی باید برای یادگیری در یک دوره زمانی محدود، منتظر می‌ماندند. رفع اشکال از سوی معلم هم باید در مدت زمان محدودی صورت می‌گرفت. اما در دوره کنونی، دسترسی شبانه روزی به هوش مصنوعی، این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم آورده است، تا مشکلات خود را در پلتفرم‌های مختلف موجود مطرح کرده و شک و تردیدهای خود در خصوص موضوعات درسی مربوطه را برطرف کنند.
بیشتر بخوانید:
- تاثیر تکنولوژی بر یادگیری زبان های خارجی
- یادگیری زبان های خارجی به کمک هوش مصنوعی
- هوش مصنوعی به کمک مدرس های زبان می آید
ابزارهای آموزشی هوش مصنوعی
در حال حاضر، هوش مصنوعی به طرق مختلفی در عرصه آموزش و یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از چت‌بات‌هایی که پشتیبانی ۲۴ ساعته از دانش‌آموزان را ارائه می‌کنند تا الگوریتم‌های یادگیری شخصی‌شده‌ای که بر اساس نیازهای هر دانش‌آموز و به صورت شخصی سازی شده طراحی شده‌اند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی نیز برای خودکارسازی وظایف اداری مانند درجه‌بندی تکالیف و ارائه بازخورد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
علاوه بر این، هوش مصنوعی به منظور تجزیه و تحلیل مقادیر زیادی از دادهها برای شناسایی الگوها و بینش‌هایی استفاده میشود که میتواند به توسعه استراتژی‌ها و سیاست‌های آموزشی جدید کمک کند.
نمونه‌های زیادی از ابزارها و پلتفرم‌های آموزشی و پشتیبانی موفق مبتنی بر هوش مصنوعی در حال حاضر وجود دارد که در زیر به برخی از محبوب‌ترین‌هایشان اشاره شده است؛
۱- ChatGPT
چت جی پی تی (ChatGPT) میتواند با پردازش و تجزیه و تحلیل سریع مقادیر زیادی از دادهها، کشف اکتشافات جدید، ایجاد فرضیه‌‌ها و غیره، آموزش و حتی تحقیقات دانشگاهی را متحول کند. ChatGPT میتواند با ارائه بازخورد و پیشنهاد‌ها به پژوهشگران در نوشتن مقالات کمک کند و حتی بخش‌هایی از متن را تولید کند. علاوه بر این، در حال حاضر از ChatGPT به عنوان ابزاری برای ترجمه نیز استفاده میشود.
بیشتر بخوانید: چگونه متون انگلیسی را ترجمه کنیم؟
اما فارغ از این‌ها، از چت جی پی تی میتوان در پردازش های مختلفی مانند خلاصه سازی متن، تجزیه و تحلیل احساسات نیز استفاده کرد. با این حال، توجه به این نکته مهم است که این قابلیت‌ها باید در ارتباط با هوش انسانی مورد استفاده قرار گیرند. چراکه هوش مصنوعی و ChatGPT تنها میتوانند پیشنهاد‌هایی را برای بهبود و افزایش سرعت کار ارائه دهند و نیز نقش پشتیبان را بازی کنند. بنابراین تصمیم گیری نهایی و مسئولیت نتایج همچنان بر عهده هوش انسانی یا همان محققان، دانش آموزان و پژوهشگران خواهد بود.
بیشتر بخوانید: استفاده از تکنولوژی و فناوری های روز در تدریس زبان
۲- Duolingo
دولینگو یک برنامه یادگیری زبان است که از هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی دروس برای هر کاربر استفاده می‌کند. هوش مصنوعی به کار رفته در این اپلیکیشن، نیازهای هر کاربر را به صورت شخصی تشخیص داده، و تمرینات را بر اساس آن طراحی می‌کند.
۳- ALEKS
آلکس یک پلتفرم یادگیری ریاضی مبتنی بر هوش مصنوعی است که همچون دولینگو ارزیابی‌های تطبیقی و برنامه‌های یادگیری شخصی را ارائه می‌کند.
۴- Coursera
کورسرا یک برنامه آموزش آنلاین است که از هوش مصنوعی برای توصیه دوره‌ها به دانش‌آموزان بر اساس علایق و سابقه یادگیری قبلی استفاده می‌کند.
۵- QuestionPro
کوئسشن پرو قابلیت ایجاد نظرسنجی و ارزیابی را تنها در عرض چند ثانیه فراهم می‌آورد.
معضلات اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در رابطه با استفاده از هوش مصنوعی در صنعت آموزش وجود دارد، عدم دسترسی یکسان افراد به این پدیده است. متأسفانه علیرغم پیشرفت های خیره کننده تکنولوژیکی در سالهای اخیر، هنوز هم در برخی از شهرها و روستاها همه مردم گوشی هوشمند یا کامپیوتر ندارد. همین امر در دوره همه گیری ویروس کرونا به جا ماندن بسیاری از دانش‌آموزان از دروس خود منجر شده بود. در صورتی که همه افراد به دلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی شرایط استفاده از وسایل هوشمند را نداشته باشند، از این تکنولوژی سودمند محروم شده و رقابت نابرابری بین طبقات مختلف اجتماعی پدید می‌آید.
علیرغم مزایای بسیاری که فناوری برای آموزش به ارمغان آورده است، نگرانی‌هایی نیز در مورد تأثیر آن بر مؤسسات آموزش عالی وجود دارد. با افزایش آموزش آنلاین و دسترسی روزافزون به منابع آموزشی در اینترنت باعث شده است تا بسیاری از مراکز آموزشی سنتی، به آینده خود در این صنعت به دیده شک و تردید بنگرند. در چنین فضایی، تنها آن دسته از موسسات و مراکز آموزشی امکان بقا و رشد را به دست خواهند آوردف که بتوانند خود را با شرایط جدید آموزشی مبتنی بر هوش مصنوعی تطبیق دهند.
علاوه بر این، نگرانی‌هایی نیز در مورد تأثیر هوش مصنوعی بر حریم خصوصی دانش‌آموزان و امنیت دادهها وجود دارد. همچنین بسیاری از مربیان نگران هستند که ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی جایگزین تعامل انسانی شده و بر کیفیت تدریس کلاس تأثیر بگذارند. معلمان از طریق دنیایی که هوش مصنوعی پدید می‌آورد میتوانند اصول اولیه را به دانش‌آموزان آموزش دهند. اما چنین کلاس هایی فعلاً فضایی برای یادگیری خلاقانه ندارند.
در این خصوص باید اشاره کنیم که بر اساس گفته‌‌های دانشمندان، اگرچه هوش مصنوعی میتواند به عنوان یک کمک بسیار مفید برای معلم در نظر گرفته شود، اما هرگز توانایی رفتار مانند یک معلم را ندارد. البته بعید نیست که در سالهای آینده با توسعه این پدیده، هوش مصنوعی عملاً نیاز به معلم های انسانی را کم رنگ‌تر از همیشه کند.
بیشتر بخوانید: آینده یادگیری زبان چگونه خواهد بود؟
نگرانی دیگر احتمال جابه‌جایی و از بین رفتن مشاغل در بخش آموزش با ادامه پیشرفت فناوری است. با پیشرفت اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری ممکن است مشاغل کمتری برای مربیان و کارکنان پشتیبانی وجود داشته باشد. باوجود تأثیر هوش مصنوعی بر آموزش، افراد باید مهارت‌های جدید را کسب کنند زیرا شغل‌های سنتی دست‌خوش تغییر می‌شوند.
هوش مصنوعی در زمان کرونا
در دوران همه گیری کووید ۱۹ مه بخش آموزش در بسیاری از نقاط جهان دچار اختلال شده بود، هوش مصنوعی به کمک این صنعت آمد. با کمک گرفتن از این پدیده، کلاس‌ها به صورت آنلاین برگزار شده و حتی در برخی از موارد، آزمون‌ها و سیستم‌های نمره دهی، بر این اساس، ظهور کردند. در این میان، آزمون دولینگو، پدیده‌ای بود که توانست از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده راببرد و خود را به عنوان رقیبی جدی برای آزمون‌هایی مانند آیلتس و تافل مطرح کند.
جالب است بدانید که همچنان نیز با وجود گذر از پاندمی کرونا، باز هم برخی از مراکز کلاس‌های خود را به صورت آنلاین برگزار می‌کنند. در حال حاضر نظارت بر عملکرد دانش‌آموزان، بررسی تکالیف، محاسبه نمرات و بسیاری از فرآیندهای آموزشی دیگر، توسط هوش مصنوعی انجام میشود.
از سوی دیگر، هوش مصنوعی میتواند فضا و ساختار کلاس‌های درس را به کلی تغییر دهد. این روزها دانش آموزان بدون اینکه به کلاس درس برسند، از طریق رایانه‌ها آموزش می‌‌بینند. بر اساس گزارش اخیری که توسط Technavio انجام شده، بازار هوش مصنوعی در زمینهٔ آموزش، شاهد رشد ۵۵۷ میلیون دلاری در طول سال ۲۰۲۱-۲۰۲۵ خواهد بود.
بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزارهای برگزاری کلاس مجازی
سؤالات متداول
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی در چه زمینه‌‌هایی کاربرد دارد؟
مزایای استفاده از هوش مصنوعی در آموزش چیست؟
سخن پایانی
با توجه به سرعت پیشرفت در دنیای امروزی، بهتر است سبک زندگی خود را تغییر دهیم و از تمامی امکانات موجود استفاده کنیم. یکی از امکانات مفید این روزها هوش مصنوعی است که جایگاه ویژه‌‌ای درزمینهٔ آموزش و یادگیری دارد. استفاده از این تکنولوژی منجر به افزایش سرعت تدریس، تولید محتوا و روندهای آموزشی میشود. اثر هوش مصنوعی بر آموزش و یادگیری بر کسی پنهان نیست، اما مربیان نباید از مضرات آن نیز غافل باشند. در صورتی که از هوش مصنوعی به درستی استفاده شود، میتوان صنعت آموزش را دگرگون کرد.
منابع:
