زبان لاتین چیست و چه تفاوتی با زبان انگلیسی دارد؟
خیلی از مردم با شنیدن نام زبان لاتین شاید آن را معادل زبان انگلیسی بدانند یا شاید تصور کنند زبانی مشترک در کشورهای آمریکای لاتین است؛ اما اینطور نیست. زبان لاتین امروزه تقریباً زبانی منسوخ محسوب میشود که زبان انگلیسی تفاوت‌های بنیادین با آن دارد. در این مقاله بعد از پاسخ به سؤال لاتین چیست و آشنایی با انواع این زبان، با تفاوت‌های زبان لاتین و انگلیسی بیشتر آشنا می‌شویم.
در ادامه می‌خوانید:
- زبان لاتین چیست؟ آشنایی با تاریخچه و خاستگاه زبان لاتین
- معرفی انواع زبان لاتین
- لاتین کلیسایی چه نقش و تأثیری در تاریخ داشته است؟
- لاتین چگونه گسترش یافت و امروزه نقش زبان لاتین چیست؟
- تاریخچه زبان انگلیسی
- آشنایی با دوره‌های مختلف زبان انگلیسی
- حقایق جالب درباره ورود کلمات زبان لاتین به زبان انگلیسی
- از کدام کلمات لاتین در زبان انگلیسی امروز استفاده میشود؟
- تفاوت‌های زبان انگلیسی با زبان لاتین چیست؟
- سخن پایانی
زبان لاتین چیست؟ آشنایی با تاریخچه و خاستگاه زبان لاتین
زبان لاتین یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های هندواروپایی و تقریباً منسوخی است که حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در قسمت‌هایی از اروپا به نام لاتینوم (رومی‌ها) صبحت می‌شده است.
خانواده زبان‌های هندواروپایی شامل زبان‌های یونانی، سانسکریت و ژرمنی است. با گسترش روم، زبان لاتین در تمام اروپا رواج یافت. در آن برهه از تاریخ، زبان لاتین زبان بین‌اللملی بسیاری از کشورهای اروپایی بود.
شاعران ونویسندگان بزرگی نیز در این عصر به لاتین آثار عظیمی را خلق کردند.
از زبان لاتین زبان‌های بسیاری منشعب شدند که در آن برهه همه آنها را با نام زبان رومی می‌شناختند.
پس از سقوط امپراطوری روم، زبان لاتین هم مانند سایر زبان‌ها دستخوش تغییراتی شد و در این مرحله زبان‌های ایتالیایی، پرتغالی، اسپانیایی، رومانیایی و فرانسوی، هم‌زمان با شکل‌گیری مرزهای جغرافیایی و تشکیل دولت‌ها در اروپا شکل گرفتند.
زبان لاتین در آن زمان نماد وحدت کشورهای اروپایی محسوب می‌شد و اغلب مردم به آن آشنا بودند.
معرفی انواع زبان لاتین
زبان لاتین از آغاز پیدایش تا کنون تغییرات بسیاری کرده است؛ به‌طوری که به چند دسته طبقه‌بندی شد و هر طبقه از آن به نام خاصی معروف است و آثار ادبی و علمی مخصوص به دوران خود را دارد. در یک دسته‌بندی کلی، انواع زبان لاتین به این شرح طبقه‌بندی می‌شوند:
| ۱. لاتین باستان | ۲. لاتین کلاسیک | ۳. لاتین پسین | ۴. لاتین عامیانه |
| ۵. لاتین قرون وسطی | ۶. لاتین رنسانس | ۷. لاتین نوین | ۸. لاتین امروزی (کلیسایی) |
۱. لاتین باستان
نخستین شکل شناخته‌شدۀ زبان لاتین، لاتین باستان است که در کتیبه‌ها و بعضی آثار اولیه ادبیات لاتین، مثل کمدی‌های پلوتوس و ترنتیسوس، دیده میشود. تاریخ پیدایش آن هم به زمان پادشاهی روم تا اخر دوران جمهوری روم برمی‌گردد؛ یعنی نزدیک ۷۰۰ سال قبل از میلاد.
۲. لاتین کلاسیک
در اواخر دوران جمهوری روم (۷۵ قبل از میلاد)، لاتین باستان به لاتین کلاسیک تبدیل شده بود.
در طول دوره کلاسیک حداقل سه نوع لاتین به کار می‌رفت:
- لاتین مکتوب کلاسیک
- لاتین خطی کلاسیک
- لاتین معمولی محاوره‌ای
شاعران، سخنوران و دانشمندان بزرگی در این دوره آثار بزرگ ادبیات کلاسیک را تولید کردند. دستور زبان‌های آموزشی امروزی نیزر ریشه دراین زبان دارد.
۳. لاتین پسین
لاتین پسین در دوران باستان از سده ۳ تا ۶ میلادی رایج بود. این دوره از لاتین را میان دوره‌های لاتین کلاسیک و لاتین قرون وسطی می‌دانند. نویسندگانی مانند سنت ژروم و سنت آگوستین، اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم، ادبیات لاتین پسین خوبی نوشتند.
۴. لاتین عامیانه
تجزیه و تحلیل فلسفی آثار لاتین باستان، مانند آثار پلوتوس، که حاوی بخش‌هایی از گفتار روزمره است، نشان می‌دهد که یک زبان گفتاری هم‌زمان با لاتین کلاسیک وجود داشته است. این زبان غیررسمی به‌ندرت نوشته می‌شده و بنابراین فیلسوفان فقط واژگانی را ذکر می‌کنند که در آثار نویسندگان کلاسیک و دیوارنویسی‌ها آمده است.
این زبان حداکثر تا قرن نهم رواج داشت و زبان نوشتاری مردم در آن برهه بود.
۵. لاتین قرون وسطی
لاتین قرون وسطی لاتین نوشتاری است و در دوره‌ای از لاتین پسا کلاسیک استفاده میشود که زبان لاتین گفتاری وجود ندارد؛ چرا که در آن زمان زبان گفتاری به زبان‌های مختلف رومی آغازین تبدیل شده بود.
۶. لاتین رنسانس
بیشتر کتاب‌های چاپی قرن پانزده به زبان لاتین بودند. با تصویب اومانیست‌ها، موقعیت لاتین در رنسانس به‌عنوان یک زبان گفتاری تقویت شده و آثاری هم به این زبان نوشته شد.
۷. لاتین نوین
در اوایل دوران نوین زبان لاتین همچنان مهم‌ترین زبان فرهنگی در اروپا بود. درنتیجه تا پایان قرن هفدهم بیشتر کتاب‌ها و تقریباً تمام اسناد دیپلماتیک به زبان لاتین نوشته می‌شدند.
پس از آن، بیشتر اسناد دیپلماتیک را به زبان فرانسوی، که یک زبان رومی بود، نوشتند.
۸. لاتین امروزی (کلیسایی)
این زبان را کلیسای کاتولیک رومی تا اواسط قرن بیستم به کار می‌بردند.
با این که امروزه این زبان گویشور بومی ندارد، همچنان برای اهداف مختلفی، ازجمله نوشتن کتب دینی، در جهان استفاده میشود.
لاتین کلیسایی چه نقش و تأثیری در تاریخ داشته است؟
لاتین کلیسایی نقش منحصر به فردی در تاریخ دارد. هم در ادبیات هم در فلسفه هم در متون دینی و مذهبی و هم در پزشکی شاهکارهای بسیاری به این زبان نوشته شده است.
بسیاری از مردم اروپای قرون وسطی و رنسانس بی‌سواد بوده وهیچ دانشی از لاتین نداشتند، اماعلاقۀ زیادی به نمایش و تئاتر داشتند. در پاسخ به این نیاز نیز نویسندگان لاتین نمایشنامه‌هایی برای سرگرم کردن آنها نوشته و اجرا می‌کردند.
در طول قرون وسطی و حتی بعد از آن، نویسندگان بعدی زبان لاتین را به زبانی واقعاً زیبا و فصیح تبدیل کردند. آنها شاهکارهای ادبی، تاریخی و فلسفی خود را به این زبان نگاشتند و نامشان را در تاریخ جاودانه کردند.
از سوی دیگر، پیروان مسیحیت، یعنی کشیشان و مذهبیان، که قادر به خواندن کلمات انجیل و دیگر متون مذهبی به زبان لاتین بودند، بر مردم تسلط پیدا کردند و این قدرت قابل توجهی به کلیساها داده بود. حتی امروزه هم لاتین زبان کلیسای کاتولیک مسیحیت است.
با اصلاح و ظهور شاخه‌های جدید مسیحیت در اروپا، لاتین دیگر زبان کلیسا نبود. بسیاری از شاخه‌های جدید اجازه چاپ کتاب مقدس و برگزاری مراسم مذهبی را به زبان‌های محلی دادند. اواسط قرن بیستم بود که کلیسای کاتولیک اجازه برگزاری مراسم مذهبی را به زبان‌هایی غیر از لاتین هم داد. به این ترتیب کم‌کم از قدرت نفوذ زبان لاتین کاسته شد و دوران افول خود را طی کرد.
لاتین چگونه گسترش یافت و امروزه نقش زبان لاتین چیست؟
زبان لاتین نقش بسیار زیادی در توسعۀ زبان و فرهنگ امروزی داشته است. یکی از نقش‌های اصلی زبان لاتین جایگاه آن به‌عنوان زبان مادری برای بسیاری از زبان‌های مدرن اروپایی ازجمله زبان‌های اسپانیایی، ایتالیایی، رومانیایی، پرتغالی و فرانسوی بوده است.
با گذشت زمان، لاتین از یک زبان گفتاری به یک زبان نوشتاری تغییر پیدا کرد.
مورخان باستان به یادگیری لاتین کلاسیک برای خواندن آثار اوید، سیسرو، سزار و بسیاری دیگر ادامه می‌دهند. برخی از افرادی که وارد رشته‌های حقوق یا پزشکی می‌شوند، لاتین کلاسیک را هم یاد می‌گیرند تا اصطلاحات متعددی را که امروزه از لاتین مشتق می‌شوند، بهتر درک کنند.
برای درک بهتر تفاوت‌های زبان لاتین و انگلیسی، بهتر است کمی هم درباره تاریخچه زبان انگلیسی بدانیم.
تاریخچه زبان انگلیسی
اگرچه زبان انگلیسی مانند زبان های رومی از لاتین مشتق نشده، اما حدود ۶۰ درصد از کلمات انگلیسی ریشه لاتین دارند.
زبان انگلیسی هم مانند زبان لاتین به دوره‌های مختلفی تقسیم میشود:
آشنایی با دوره‌های مختلف زبان انگلیسی
۱. انگلیسی قدیمی (old English) از سال ۴۵۰ میلادی تا ۱۱۰۰ میلادی
تاریخچه زبان انگلیسی در طول قرن ۵ میلادی و زمانی آغاز شد که ۳ قبیله آلمانی به خاک بریتانیا حمله کردند. در آن زمان ساکنان بریتانیا به زبان سلتیک صحبت می‌کردند، اما پس از غلبه مهاجمان ژرمن، از آنجا که زبان آنها انگلو ساکسون بود، زبان مردم بریتانیا نیزبه انگلوساکسون تغییر کرد.
زبان انگلیسی کهن در طول تاریخ دو تحول بزرگ را پشت سر گذاشت:
- اول اینکه با رواج دین مسیحیت در انگلستان، در سال‌های ۵۰۰ پس از میلاد، بار دیگر لغات لاتین از کتاب مقدس وارد زبان انگلیسی شد.
- با حمله اقوام اسکاندیناوی در سال‌های ۸۰۰-۹۰۰ میلادی، بسیاری از کلمات اسکاندیناوی، مثل ضمایر they و she، نیز وارد زبان انگلیسی شدند
۲. انگلیسی میانه (middle English) از سال ۱۱۰۰ تا ۱۵۰۰ میلادی
از سال ۱۰۶۶ تا ۱۲۵۰، فرانسوی‌ها بر انگلستان حکومت می‌کردند و در این زمان زبان رسمی و حکومتی را به زبان انگلو نورمن تغییر دادند.
این زبان نتوانست بین مردم باقی بماند، اما کلمات بسیاری از زبان فرانسه در میان زبان انگلیسی به جای ماند. کلماتی مثل prince، castle، prison و… ریشه فرانسوی دارند و چون زبان فرانسه هم ریشه در زبان لاتین دارد، پس بسیاری از کلمات لاتین به‌طور غیرمستقیم ازطریق فرانسویان به انگلیسی وارد شده‌اند.
در قرن پانزدهم از دوره انگلیسی میانه، تلفظ حروف صدادار در انگلیسی تغییر کرد و صرف افعال نسبت به انگلیسی امروز پیچیده‌تر بود؛ اما اگر شما منظومه معروف کانتنبری را بخوانید، با کمی کاوش درکتب مرجع متوجه آن خواهید شد.
۳. انگلیسی مدرن (modern English) از ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی
در انتهای دوره انگلیسی میانه تغییراتی در تلفظ کلمات ایجاد شد. همچنین به‌دلیل ارتباط بیشتر انگلستان با سایر مردم جهان و اختراع چاپ، کتب لاتین به زبان انگلیسی ترجمه شدند.
قرن‌های شانزدهم تا هفدهم در فرایند ترجمه آثار از لاتین به انگلیسی شاهد بیشترین مقدار وارد شدن کلمات لاتین به انگلیسی هستیم. از آن زمان به بعد کلمات جدید، به‌ویژه اصطلاحات پزشکی و علمی، همچنان از لاتین به انگلیسی ایجاد یا اقتباس می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چگونه متون انگلیسی را ترجمه کنیم؟
۴. انگلیسی مدرن متأخر (late English modern) از سال ۱۸۰۰ تا کنون
انگلیسی مدرن متأخر کلمات بیشتری دارد که به‌دلیل دو اتفاق انقلاب صنعتی و گسترش امپراطوری بریتانیا، در این دوره کلمات بسیاری ساخته و یا از سایر زبان‌ها وام گرفته شد.
به این ترتیب انگلیسی جدید شکل گرفت. هر ملیت و قومیتی که در ممالک انگلیسی زبان سکونت کردند، تعدادی از کلمات خود را وارد این زبان کردند. به‌عنوان مثال کلمات rodeo از اسپانیا، kindergarten از آلمان، pizza از ایتالیا و jazz از قبیله ناشناخته‌ای از آفریقا وارد زبان انگلیسی شده‌اند.
حقایق جالب درباره ورود کلمات زبان لاتین به زبان انگلیسی
- با توجه به این که حدود دو سوم کلمات انگلیسی از زبان لاتین اقتباس شده‌اند، تشخیص اینکه یک کلمه در چه نقطه‌ای یا به چه شکلی وارد زبان انگلیسی شده است، همیشه آسان نیست.
- یکی از نکات جالب در یادگیری لاتین این است که بتوانیم معانی کلمات انگلیسی را تجزیه و تحلیل کرده و حدس بزنیم. همچنین مهم است که بتوانیم به‌درستی تشخیص دهیم که آیا یک کلمه از لاتین آمده است یا خیر، و اگر چنین است، از کدام کلمه گرفته شده است.
برخی از کلمات بیش از یک بار از لاتین به انگلیسی آمده‌اند؛ یک بار ازطریق فرانسوی یا یک زبان رومی دیگر و در زمانی دیگر مستقیماً از خود لاتین. - بخش بزرگی از واژگان لاتین در دو موج عمده وارد انگلیسی شده‌اند:
عمدتاً واژگان مذهبی از زمان انگلیسی باستان و واژگان علمی و حقوقی (در حقوق انگلیسی و اسکاتلند کمی متفاوت است) از قرون وسطی به بعد.
موج دوم نیز در قرن هفدهم، که سازندگان لغتنامه‌های انگلیسی عمداً کلمات لاتین را به انگلیسی تبدیل کردند.
بیشتر بخوانید: کدام زبان ها به زبان انگلیسی شباهت بیشتری دارند؟ | معرفی زبان های نزدیک به انگلیسی
با توجه به این توضیحات، به نظر شما چند درصد از کلمات زبان انگلیسی ریشه در زبان لاتین دارند؟ پاسخ را در این ویدئو ببینیم:
حال که تا حدی با ریشه‌ها و تاریخ دو زبان لاتین و انگلیسی آشنا شدیم، بیایید ببینیم که این دو زبان چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
از کدام کلمات لاتین در زبان انگلیسی امروز استفاده میشود؟
در این ویدئو با مهم‌ترین و رایج‌ترین کلمات زبان لاتین که امروزه در زبان انگلیسی به کار می‌روند و جزئی از این زبان شده‌اند آشنا می‌شویم:
دانلود زیرنویس انگلیسی دانلود زیرنویس فارسی
تفاوت‌های زبان انگلیسی با زبان لاتین چیست؟
حتماً برایتان جالب است بدانید که تفاوت زبان انگلیسی با زبان لاتین چیست و این دو زبان از چه منظرهایی با یکدیگر تفاوت‌های بنیادین دارند. در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو زبان اشاره شده است:
تفاوت زبان لاتین و انگلیسی ازنظر الفبایی و تلفظ
مهم‌ترین تفاوت‌ها در این دو لایه عبارتند از:
- الفبای لاتین ۲۳ حرفی است، در حالی که زبان انگلیسی ۲۶ حرف دارد.
- در الفبای مدرن لاتین حروف J ,W ،U وجود ندارند.
- حرف C در لاتین به صورت /k/ تلفظ میشود.
- در زبان لاتین حرف Q هرگز تنها به کار نمی‌رود، بلکه همیشه یک U با خود دارد و دو حرف یک صدا می‌دهند: (qu = kw).
- در زبان لاتین حرف S به‌هیچ عنوان صدای /z/ نخواهد گرفت.
- حرف V در الفبای لاتین همیشه /w/ تلفظ میشود.
برای آشنایی بیشتر با نحوه تلفظ حروف و کلمات در زبان لاتین، می‌توانید این ویدئو را تماشا کنید:
تفاوت زبان لاتین و انگلیسی ازنظر کلمات و واژگان
اگر به متون انگلیسی، به‌ویژه متون علمی و تخصصی دقت کرده باشید، دیده‌اید که در وسط این متون گاهی از عبارات عجیبی مانند i.e.، etc.،et al و غیره استفاده می شود. این کلمات در اکثر متون به صورت ایتالیک نوشته می شوند. این عبارات در اصل از زبان های دیگر مانند لاتین وارد زبان انگلیسی شده اند. در اینجا نیز نفوذ زبان لاتین در انگلیسی دیده میشود. تلفظ واژگان و نام‌های علمی برگرفته از لاتین و یونانی نیز اغلب بر اساس قواعد تلفظ فرانسه و انگلیسی است، نه لاتین کلاسیک؛ مثلاً درست مثل فرانسه و انگلیسی، حرف C و G قبل از حروف e و i و y به ترتیب صدای /س/ و /ج/ می‌دهند و حرف J (که در لاتین کلاسیک، صدای /ی/ داشت) اغلب صدای /ج/ دارد.
تفاوت زبان لاتین و انگلیسی ازنظر دستور زبان
ازجمله پیچیدگی‌های زبان‌های باستانی مثل لاتین این است که در آنها به‌جز فعل‌ها، اسم‌ها هم معمولاً صرف می‌شده‌اند و بسته به این که چه نقش دستوری داشته باشند (مفعول، متمم، اسم، صفت و…) یا مفرد و جمع یا مذکر و مؤنث یا خنثی بودن، به شکل‌های مختلفی صرف شده و با توجه به عملکرد دستوری خود تغییر شکل می‌داده‌اند.
در زبان لاتین هم ۳ جنسیت، ۷ حالت اسمی، ۴ صرف فعل، ۶ زمان فعل، ۳ شخص، ۳ حالت، ۲ صدا و ۲ عدد وجود دارد. این را با انگلیسی مقایسه کنید که بسیار ساده‌تر است.
ساختار جمله‌بندی در لاتین و انگلیسی
تفاوت اصلی بین زبان لاتین و زبان انگلیسی در این است که در جملات انگلیسی معنی با ترتیب کلمات (مثل فاعل، فعل، مفعول) منتقل میشود، اما در زبان لاتین بیشتر چگونگی قرار گرفتن کلمات مورد اهمیت است. درواقع مهم نیست آن کلمه کجا باشد، مهم نحوه قرار گرفتن آن کلمه در جمله است.
در زبان لاتین برای منتقل کردن یک معنا نیازی نیست ترتیب خاصی را حتما رعایت کنید. مثلاً یک جمله می‌تواند با الگوی (فعل، مفعول، فاعل) یا (مفعول، فعل، فاعل) نوشته شود و یک معنا را منتقل کند؛ اما در یک جمله ساده انگلیسی، فاعل در ابتدای آن قرار داشته و پس از آن فعل و مفعول قرار می‌گیرد.
شاید شما هم شنیده باشید که زبان لاتین یک زبان عطفی است.
به این جملات توجه کنید:
| .Canem vir videt | .Videt canem vir | .Vir videt canem |
| .Videt vir canem | .Vir canem videt | .Canem videt vir |
هر ۶ مورد این جملات در زبان لاتین یک معنا دارند و آن هم این است: مرد سگ را می‌بیند.
این بدان معنی است که در این زبان هیچ تعصبی در مورد جایگاه کلمه وجود ندارد و با عوض شدن ترتیب کلمات، برعکس زبان انگلیسی، تغییری در معنا ایجاد نمی‌شود.
سخن پایانی
نفوذ زبان لاتین در زبان انگلیسی باعث شده ساختار برخی از کلمات که ریشه در زبان لاتین دارند برای بسیاری از مردم ناآشنا باشد، اما به مرور زمان این کلمات در مکالمات روزمره استفاده شدند و در حال حاضر کمتر کسی به ریشه آن لغات توجه دارد.
در ایران هم علاقه‌مندان زبان لاتین زیادند. ازجمله مهم‌ترین گروه هایی که در ایران ممکن است به زبان لاتین علاقه‌مند شوند، پژوهشگران زبان‌شناسی تاریخی و علوم طبیعی هستند. نام‌های علمی موجودات زنده طبق قواعد زیست‌شناسی باید به شکل لاتین نوشته شوند. با اینکه ممکن است ریشه در هر زبان دیگری (یونانی، ترکی، فارسی، چینی، عربی…) داشته باشند، اما قواعد نگارش و تلفظ این کلمات پیرو زبان لاتین است. هر دو گروه این پژوهشگران می‌توانند در کتابخانه دانشگاه تهران یا کتابخانه ملی ایران اسنادی را به زبان لاتین پیدا کرده و مطالعه کنند.
منابع:
خیلی عالی توضیح دادین