افعال در زبان عربی راهنمای جامع صرف، انواع و نکات کاربردی
افعال در زبان عربی از مهمترین قسمت های گرامر زبان عربی است همینطور مکالمه آن.یادگیری این بخش یکی از چالشبرانگیزترین بخشهای زبانآموزی است. این زبان با وجود ساختار پیچیده و قواعد گرامری خاص، بسیار منظم و قانونمند است. تسلط بر افعال عربی نقش کلیدی در فهم، مکالمه و نوشتار دارد. در این مقاله، بهطور کامل با ساختار افعال، صرف، و نحوه و همچنین استفاده از آنها در زبان عربی آشنا میشوید.
فهرست مطالب
فعل عربی چیست؟
افعال عربی برخلاف زبانهای دیگر، حول ریشههای سهحرفی میچرخند که معنی اصلی را تشکیل میدهند. این ریشهها با الگوهای مختلف ترکیب شده و معانی متفاوتی میسازند.
برای مثال ریشه ک-ت-ب به معنای نوشتن است و در افعال زیر دیده میشود:
- كَتَبَ: او نوشت
- يَكْتُبُ: او مینویسد
- كِتَاب: کتاب (اسم مشتق شده از ریشه)
انواع فعل عربی و ساختار آن
فعل (الفعل) در زبان عربی،ارکان اصلی جمله است و دارای تقسیمبندیهای مختلفی است. این تقسیمبندیها به ما کمک میکنند تا ساختار جمله، صرف فعل و معنای دقیق آن را بهتر بشناسیم. در ادامه، انواع فعل را به صورت منظم و با استفاده از جدول و مثال بررسی میکنیم.
1.تقسیمبندی بر اساس شخص، جنس و عدد
شخص
اول شخص همان متکلم: گوینده است
دوم شخص همان مخاطب: شنونده است
سوم شخص همان غایب: فردی که راجع به او صحبت می شود.
جنس : مذکر و مؤنث بودن
عدد :مفرد ، مثنی، جمع
| مثال | ترجمه | توضیح |
|---|---|---|
| يَكْتُبُونَ |
آنها (مردان) مینویسند | فعل مضارع برای جمع مذکر غایب |
| تَكْتُبِينَ |
تو (زن) مینویسی | فعل مضارع برای مفرد مؤنث مخاطب |
2.تقسیمبندی بر اساس زمان
این اصلیترین نوع تقسیمبندی فعل است که زمان وقوع عمل را نشان میدهد به زمانهای ماضی ، مضارع ، آینده و امری دسته بندی می شود.
| مثال | ترجمه | زمان |
|---|---|---|
| كَتَبَ |
او نوشت | ماضی |
| يَكْتُبُ |
او مینویسد | مضارع |
| اُكْتُبْ |
بنويس! | أمر |
3.تقسیمبندی بر اساس ساختار ریشه (مجرد و مزید)
این تقسیم بندی نشان می دهد آیا ریشه فعل فقط از حروف اصلی تشکیل شده یا حروف زائد نیز به آن اضافه شده است.
فعل مجرد
فعلی که تمام حروف زمان ماضی آن، جزو حروف اصلی ریشه هستند. مثل فَتَحَ، عَلِمَ
- ثلاثی مجرد: ریشه آن از سه حرف اصلی تشکیل شده است.
- رباعی مجرد: ریشه آن از چهار حرف اصلی تشکیل شده است.
فعل مزید
فعلی که یک، دو یا سه حرف زائد به ریشه مجرد آن اضافه شده است به آن ثلاثی مزید گفته می شود مثل عَلَّمَ، شَارَکَ
- ثلاثی مزید:فعل ثلاثی مجردی که به آن یک یا دو یا سه حرف اضافه افزوده می شود.
- رباعی مزید:فعل رباعی مجردی که به آن یک یا دو حرف اضافه می شود.
| نوع فعل | تعریف | مثال ثلاثی | مثال رباعی | وزن یا فرمول |
|---|---|---|---|---|
| فعل مجرد | فعلی که تمام حروف آن از ریشه اصلی هستند و هیچ حرف زائدی ندارد. | فَتَحَ |
زَلْزَلَ |
— |
| فعل مزید | فعلی که یک، دو یا سه حرف زائد به ریشه مجرد آن افزوده شده است. | أَکْرَمَ |
تَزَلْزَلَ |
أَفْعَلَ، تَفَعْلَلَ |
4.تقسیمبندی بر اساس حروف اصلی (صحیح و معتل)
در زبان عربی، یکی دیگر از دستهبندی افعال ، دسته بندی براساس نوع حروف بهکاررفته در ریشه آنها انجام میشود. اگر ریشه یک فعل شامل یکی از حروف علّه (ا، و، ی) باشد، آن فعل بهنوعی «معتل» محسوب میشود؛ در غیر اینصورت، «صحیح» است.
الف) افعال صحیح: بدون هیچ حرف علّه!
افعال صحیح آنهایی هستند که در ساختار ریشهشان هیچ نشانی از حروف علّه دیده نمیشود.
| نوع | ویژگی | نمونه فعل | ترجمه |
|---|---|---|---|
| سالم | بدون هیچ همزه، تشدید یا حرف علّه. | ذَهَبَ (ذ ه ب) |
او رفت. |
| مهموز | یکی از سه حرف ریشه، همزه (ء) است. | أَکَلَ (ء ک ل) |
او غذا خورد. |
| مضاعف | دو حرف از ریشه یکساناند و بهصورت ادغامشده تلفظ میشوند. | مَدَّ (م د د) |
او کشید/گسترش داد. |
ب) افعال معتل: وقتی علّه وارد میشود!
اگر در ریشه فعل حرفی از ا، و یا ی باشد، آن فعل معتل نامیده میشود. جایگاه این حرف علّه، نوع فعل را مشخص میکند.
| نوع | ویژگی | نمونه فعل | ترجمه |
|---|---|---|---|
| مثال | حرف اول ریشه یک حرف علّه است. | وَجَدَ (و ج د) |
او یافت. |
| اجوف | حرف وسط از نوع علّه است. | قَالَ (ق و ل) |
او گفت. |
| ناقص | حرف پایانی ریشه، حرف علّه است. | دَعَا (د ع و) |
او دعوت کرد. |
| لفیف مفروق | حرف اول و سوم از نوع علّهاند. | وَقَیٰ (و ق ی) |
او حفاظت کرد. |
| لفیف مقرون | حرف دوم و سوم از حروف علّه هستند. | شَوَیٰ (ش و ی) |
او کباب کرد. |
5. تقسیمبندی بر اساس نیاز به مفعول (لازم و متعدی)
| مثال | ترجمه | نوع فعل |
|---|---|---|
| جَلَسَ |
او نشست | لازم (نیاز به مفعول ندارد) |
| كَتَبَ الدَّرسَ |
او درس را نوشت | متعدی (نیاز به مفعول دارد) |
6.تقسیمبندی بر اساس فاعل (معلوم و مجهول)
| مثال | ترجمه | نوع |
|---|---|---|
| كَتَبَ التِّلْمِيذُ الدَّرسَ |
دانشآموز درس را نوشت | معلوم (فاعل مشخص است) |
| كُتِبَ الدَّرسُ |
درس نوشته شد | مجهول (فاعل ذکر نشده) |
ساختار فعل عربی
صرف افعال عربی با ترکیب پیشوندها، پسوندها و تغییرات مصوتها انجام میشود. این ساختار به زبانآموز کمک میکند زمان و شخص را تشخیص دهد.
📌 جدول صرف فعل در زمانهای مختلف (به عربی)
| الزمن | الفعل | مثال |
|---|---|---|
| الماضی | کَتَبَ |
هو کَتَبَ رسالةً |
| المضارع | یَکتُبُ |
هو یَکتُبُ رسالةً |
| الأمر | اُکتُبْ |
اُکتُبْ رسالةً! |
| المستقبل | سَیَکتُبُ |
هو سَیَکتُبُ رسالةً |
اوزان فعل عربی
افعال عربی در ۱۵ وزن مختلف تقسیمبندی میشوند که هر وزن معنای خاصی به فعل میدهد. برخی از مهمترین اوزان عبارتند از:
- وزن یک (فعل): معنای پایه مانند كَتَبَ (نوشت)
- وزن دو (فعّل): معنای سببی یا تأکیدی مانند كَتَّبَ (وا داشتن به نوشتن)
- وزن سه (تفعّل): معنای بازتابی مانند تَكَلَّمَ (صحبت کردن)
- وزن چهار (استفعل): معنای طلب یا درخواست مانند اِسْتَكْتَبَ (خواستار نوشتن)
صرف افعال در زبان عربی (با صیغهها)
🔰 فعل ماضی (گذشته)
| ضمیر | فعل | معنی |
|---|---|---|
| أنا |
كَتَبْتُ |
من نوشتم |
| أنتَ |
كَتَبْتَ |
تو نوشتی |
| أنتِ |
كَتَبْتِ |
تو (مونث) نوشتی |
| هو |
كَتَبَ |
او نوشت |
| هي |
كَتَبَتْ |
او (مونث) نوشت |
| نحن |
كَتَبْنَا |
ما نوشتیم |
| أنتم |
كَتَبْتُم |
شما نوشتید |
| هم |
كَتَبُوا |
آنها نوشتند |
🔰 فعل مضارع (حال/آینده)
| ضمیر | فعل | معنی |
|---|---|---|
| أنا |
أَكْتُبُ |
من مینویسم |
| أنتَ |
تَكْتُبُ |
تو مینویسی |
| أنتِ |
تَكْتُبِينَ |
تو (مونث) مینویسی |
| هو |
يَكْتُبُ |
او مینویسد |
| هي |
تَكْتُبُ |
او (مونث) مینویسد |
| نحن |
نَكْتُبُ |
ما مینویسیم |
| أنتم |
تَكْتُبُونَ |
شما مینویسید |
| هم |
يَكْتُبُونَ |
آنها مینویسند |
🔰 فعل امر (دستوری)
| ضمیر | فعل | معنی |
|---|---|---|
| أنتَ |
اُكْتُبْ |
بنویس |
| أنتِ |
اُكْتُبِي |
بنویس (مونث) |
| أنتم |
اُكْتُبُوا |
بنویسید |
| نهی |
لا تَكْتُبْ |
ننویس |
نکات تسلط بر فعل عربی
- با تمرین صرف افعال در مکالمه عربی تان می توانید بازخورد بگیرید که آیا پیشرفت خوبی داشته اید .
- یادگیری فعلها در جملات واقعی و کاربردی مثل خواندن متون عربی اشعار و یا حل جدول
- تمرین با افراد عرب زبان و بومیزبانها
- تمرکز بر نقاط ضعف و استفاده از مدرس عرب زبان تا با برنامه درست و برنامه شخصیسازی شده باعث بهبود زبان عربی شما شود.
جمعبندی و راههای پیشرفت
اگر بتوانید افعال را درست صرف کنید با دانستن تعدای واژه روزمره و مهم می توانید براحتی به انچه میخواهید برسید.
مکالمه عربی تان را قوی کنید و به سراغ لهجه ای بروید که دوست دارید.
منابع مفید:
برای یادگیری سریعتر از هرکدام شروع کنید👇
امیررضا کشمیری
39 کلاس موفق
شروع از 190,000 تومان
مریم گودرزی
21 کلاس موفق
شروع از 160,000 تومان
عماد رنجبر
94 کلاس موفق
شروع از 235,000 تومان
نسيم أصل ربيعي
8 کلاس موفق
شروع از 200,000 تومان
شهلا جعفری
37 کلاس موفق
شروع از 150,000 تومان
محسن میرمعنا
0 کلاس موفق
شروع از 250,000 تومان
هاتف فلاحی
13 کلاس موفق
شروع از 200,000 تومان
سید محمود همیلی
29 کلاس موفق
شروع از 180,000 تومان
هدا ال کثیر
33 کلاس موفق
شروع از 535,000 تومان
شیوا حکیم
0 کلاس موفق
شروع از 170,000 تومان