۴ ژانویه (۱۴ دی) روز جهانی خط بریل | نحوه تدریس زبان به نابینایان
روز جهانی خط بریل، که مصادف با روز تولد لویی بریل، مخترع سیستم خواندن و نوشتن است، سالانه در تاریخ چهارم ژانویه توسط میلیون‌ها انسان نابینا و کم بینا در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود.
این روز به‌خصوص، فرصتی را برای معلمان، جامعه، موسسات خیریه و نهادهای غیردولتی فراهم می‌کند تا آگاهی خود را در مورد مسائلی که نابینایان با آن مواجه هستند و ضرورت تولید محصولات مخصوص آنها افزایش دهند.
طبیعتاً در حوزۀ یادگیری و آموزش زبان، یکی از چالش‌های موجود، نحوۀ آموزش زبان‌های مختلف به نابینایان است. در این مقاله و به بهانۀ روز جهانی خط بریل، قرار است به موضوع یادگیری زبان برای نابینایان، راهکارهای تدریس و چالش‌هایی که در این مسیر وجود دارد بپردازیم.
در ادامه می‌خوانید:
- تاریخچه روز جهانی خط بریل
- راه‌های یادگیری و تدریس زبان برای نابینایان
- چالش‌های یادگیری زبان برای نابینایان چیست؟
- سخن پایانی
تاریخچه روز جهانی خط بریل؛ ۴ ژانویه
لویی بریل، مخترع خط بریل، در ۴ ژانویه ۱۸۰۹ در فرانسه به دنیا آمد. با اینکه بریل که در کودکی بر اثر تصادف هر دو چشمش نابینا شده بود، توانست در بر محدودیت‌های حاصل از این اتفاق غلبه کند. علی‌رغم اینکه لویی اصلا قادر به دیدن چیزی نبود، در تحصیلات خود عالی عمل کرد و توانست بورسیه تحصیلی موسسه سلطنتی جوانان نابینای فرانسه را دریافت کند.
او در طول تحصیلاتش، با ایده گرفتن از سیستم رمزنگاری نظامی چارلز باربیه از ارتش فرانسه، سیستمی از کدهای جدید ایجاد کرد که لمسی بود و می‌توانست برای نابینایان امکان خواندن و نوشتن سریع و کارآمد را فراهم کند.
بریل نتایج کار سخت خود را برای اولین بار در سال ۱۸۲۴ هنگامی که فقط پانزده سال داشت به افرادی که مثل خودش بودند، نابینایان، ارائه کرد. در سال ۱۸۲۹ نیز اولین کتابش با نام «روش نوشتن کلمات، موسیقی، و آهنگ‌های ساده به وسیله نقطه، برای استفاده نابینایان و تنظیم شده برای آنها» منتشر کرد.
راه‌های یادگیری و تدریس زبان برای نابینایان
سیستم بریل با نمایش حروف الفبا (و اعداد) در یک دسته از ۶ عدد نقطه جفت شده در ۳ ردیف طراحی شده است.
سادگی ایده او باعث شد تا کتاب‌های زیادی طراحی و تولید شوند که اکثریت نابینایان بتوانند با کشیدن نوک انگشتان خود روی نقطه‌ها آنها را بخوانند.
به لطف کار بریل، بسیاری از دانش‌آموزان نابینا این فرصت را دارند که در کنار همسالان خود آموزش ببینند و تقریبا مانند هر فرد دیگری هر مطلبی، از جمله زبان جدید را یاد بگیرند.
۱. به صفر رساندن استفاده از منابع بصری
این نکته ممکن است بسیار بدیهی به نظر برسد، اما امروزه اکثریت منابع یادگیری زبان بسیار بصری هستند و برخی از معلمان در طی دوران تدریس آنقدر به استفاده از روش‌های بصری عادت کرده‌اند که ممکن است خودشان هم متوجه این قضیه نباشند.
اگر منابع مناسبی را برای آموزش زبان به افراد نابینا پیدا نمی‌کنید، سعی کنید منابع عادی را طوری سازماندهی کنید که این افراد بتوانند از آنها استفاده کنند. برای مثال به این فکر کنید که آیا می‌توانید یک کلمه را به صورت کلامی توصیف کنید؟ آیا می‌توانید از صوت‌ها به‌جای ویدئوها استفاده کنید؟
۲. افزایش به‌کارگیری کلام
- به عنوان یک معلم خصوصی زبان، باید بتوانید زبان‌آموزان نابینا را به خوبی با استفاده از کلام راهنمایی کنید.
- همچنین باید زبان‌آموزان را از اتفاقاتی که در اطرافشان رخ می‌دهد ولی قادر به دیدن آنها نیستند آگاه سازید.
برای مثال، هنگامی که فایلی را به اشتراک می‌گذارید و یا هنگامی که در حال جستجو برای صوتی برای پخش کردن هستد یا حتی وقتی در حال قدم زدن در کلاس‌های حضوری هستید. - علاوه بر این‌ها، در کلاس‌های گروهی، باید اطلاعاتی را در مورد اینکه چه کسی دستش را بالا برده است، چه کسی باید صحبت کند، چند نفر در کلاس حضور دارند و… برای اینکه افراد نابینا بتوانند درک عمیق‌تری از زبان هنگام یادگیری داشته باشند، ارائه کنید.
سعی کنید این اتفاقات را به زبانی بیان کنید که در حال آموزش آن هستند.
۳. استفاده از ابزارهای متفاوت
استفاده از ابزارها و امکانات متفاوتی که به طور معمول در هنگام یادگیری زبان توسط افراد بینا استفاده نمی‌شود می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
برای مثال، زبان‌آموزان نابینا می‌توانند هنگام یادگیری واژگان مرتبط با آشپزی، از اشیاء واقعی استفاده کنند؛ یعنی استفاده از یک قاشق یا قابلمه واقعی به جای استفاده از تصاویر قاشق و قابلمه.
این امر باعث می‌شود که زبان‌آموزان با لمس شیء بتوانند ارتباط معنادارتری را بین کلمه و شی ایجاد کنند.
برای اشیایی که خیلی بزرگ هستند و نمی‌توان آنها را در کلاس جای داد، مانند ماشین یا اتوبوس، می‌توان از مدل مینیاتوری آنها استفاده کرد. علاوه بر اشیاء، ابزارهای دیگری هستند که می‌توانند به تجربه افراد هنگام یادگیری زبان کمک کنند. این ابزارها عبارتند از:
- صفحه خوان‌ها (screen reader)
- صفحه نمایش لمسی با قابلیت پخش صدا
- دستگاه‌های خط بریل
- پخش کننده‌های MP3
- پادکست‌ها و آهنگ‌ها
- کتاب‌های صوتی
- ویدئوهای مبتنی بر صوت
۴. تجدید نظر درمورد زمان و برنامه‌ها
به خاطر داشته باشید که زبان‌آموزان نابینا به زمان بیشتری در آزمون‌ها نیاز دارند؛ به خصوص آزمون درک شنیداری یا Listening.
به این دلیل که آنها نمی‌توانند هم‌زمان به صوت گوش دهند و سوالات را بررسی کنند. آنها باید منتظر باشند تا یک فرد یا یک رایانه متن را نیز برایشان بخواند. پس هنگام آزمودن زبان‌آموزان نابینا، بهتر است توقعات و انتظارات خود را کمی تغییر بدهید.
چالش‌های یادگیری زبان برای نابینایان چیست؟
وجود زبان‌آموزان با نیازهای ویژه در کلاس درس، چالش‌های زیادی را به وجود می‌آورد. در ادامه به برخی از چالش‌هایی که هنگام یادگیری زبان توسط افراد نابینا ایجاد می‌شود اشاره کرده‌ایم:
- زبان‌آموزان ممکن است عزت نفس پایینی داشته و یا انگیزه کافی برای یادگیری نداشته باشند.
- آنها ممکن است احساس کنند که تسلط پیدا کردن بر یک زبان جدید تقریبا غیرممکن است.
- معلم و یا زبان‌آموز ممکن است با خط بریل و سیستم آن آشنا نباشند.
- زبان‌آموز ممکن است احساس کند که با افراد حاضر در محیط یادگیری نمی‌تواند به خوبی ارتباط برقرار کند.
- زبان‌آموز قادر به دیدن حالات صورت و حرکات بدن معلم نخواهد بود.
- معلم ممکن است مجبور شود مطالب را اصلاح کند و زمان بیشتری از کلاس برای این امر صرف شود.
- معلم ممکن است بیش از حد اشتباهات زبان‌آموز را اصلاح کرده و اجازه یادگیری عمیق را ندهد.
سخن پایانی
یکی از بزرگترین چالش‌هایی که هنگام یادگیری زبان برای نابینایان مطرح می‌شود، عدم امکان استفاده از منابع بصری مانند عکس‌ها، ویدئوها، فلش کارت‌ها و… است. اما هنوز هم امکان انتقال مطالب از راه حواس دیگری مانند لامسه و شنوایی وجود دارد.
خط بریل، سیستمی که مخصوص افراد نابینا تولید و طراحی شده است، از حس لامسه برای انتقال مطالب استفاده می‌کند.
منابع: